روانشناسی سلامت(فصل1 : مقدمه ای بر روانشناسی سلامت)

15 آذر 1404
ارسال شده توسط
دروس شناور

فصل1 : مقدمه ای بر روانشناسی سلامت

تعریف سلامتی از سازمان جهانی بهداشت : سلامتی کامل انسان در ابعاد جسمی ، روانی ، اجتماعی و صرفاً به معنی نبود بیماری یا ناتوانی نیست.

یکی از ویژگی های اصلی پزشکی کل نگرانه در نظر گرفتن کل وجود فرد در طول مداوا است ، نه صرفاً قسمتی از بدن بیمار.

در قرن 17 تا 20 میلادی ، بیماری های اکیوت شایع بودند یعنی بیماری های عفونی و واگیر دار که مربوط به الگوی زیستی میشود.

از قرن 20 به بعد ، بیماری های کرونیک شایع هستند یعنی بیماری های مزمن و غیرواگیر که مربوط به الگوی زیستی ، روانی و اجتماعی میشود.

مدل زیستی ، روانی ، اجتماعی :

1- عوامل زیست شناختی : این عوامل شامل ویژگی های فیزیکی و زیستی فرد هستند. ( ویروس ها ، باکتری ها ، آسیب ها ، ژنتیک ، وضعیت بدن و ....)

2- عوامل روانی : شامل تاثیرات ذهنی و رفتاری بر سلامت است. ( باور ها ، نگرش ها ، سبک های رفتاری ، استرس ، واکنش به موقعیت ها و تجربه های روانی )

3- عوامل اجتماعی : این عوامل مربوط به محیط اجتماعی و تعاملات فرد هستند. ( طبقه اجتماعی ، نوع شغل ، قومیت ، شبکه های حمایتی و روابط اجتماعی )

مثال کیس محور :

فردی به نام علی دچار دردهای مزمن معده و اضطراب شده و به درمانگاه مراجعه کرده است.

عوامل اجتماعی

فشار کاری

درآمد کم

حمایت کم از طرف خانواده

اختلافات خانوادگی

محیط پر تنش در خانه

عوامل روانی

استرس زیاد

نگرانی درباره آینده

افکار منفی درباره سلامتی اش

حساسیت زیاد به ناراحتی ها

اضطراب اجتماعی

عوامل زیست شناختی

سابقه خانوادگی بیماری معده

تغذیه نامناسب

کم خوابی

عفونت معده

ضعف سیستم ایمنی

مدل های پزشکی ( دیدگاه زیستی) :

پزشکی بالینی

حضور پزشک بر بالین بیمار

قشر قدرتمند و ثروتمند جامعه

دستور و خواست بیمار بر پزشک حاکم بود

پزشکی بیمارستانی

شروع با شکل گیری بیمارستان قرن19 به بعد

افراد ضعیف و متوسط جامعه

آموزش پزشکان

پژوهش و تحقیق بر روی بیماران

شکل گرفتن گرند ران ، مورنینگ ریپورت و...

پزشکی آزمایشگاهی

تمرکز بر ابعاد دیگر بیمار به جز شرح حال

آزمایش گرفتن از بیمار

مراحل مدل باور سلامتی ( HBM ) :

1- صحبت با بیمار درباره نشانه های ادراک شده ( نشانه های بیماری )

2- گفتگو درباره آسیب پذیری ادراک شده ( گفتن درباره نهایت بیماری )

3- شدت ادراک شده ( توصیف نهایت بیماری )

4-فواید ادراک شده ( فواید درمان )

5- هزینه های ادراک شده ( مادی و حتی معنوی )

مثال کیس محور برای مراحل مدل باور سلامتی ( HBM ) :

بیمار سیگاری به پزشک مراجعه میکند

1- تنگی نفس به خاطر بیماری

2- اگر به سیگار کشیدن ادامه دهد سرطان میگیرد

3- سرطان موجب مرگ میشود

4- اگر ترک گند نیاز به کپسول اکسیژن ندارد

5- نیازی به بستری شدن و هزینه های درمان ندارد

بیمار دیابتی به پزشک مراجعه میکند

1- خستگی و تشنگی زیاد به خاطر این بیماری است

2- اگر قند خون مرتب بالا برود به مرور کلیه ها و اعصاب محیطی آسیب میبینند

3- اگر این روند ادامه یابد باعث سکته قلبی میشود

4- اگر درمان شود خطر سکته قلبی و نارسایی کلیه کم میشود

5- نیازی به بستری شدن و هزینه های درمان ندارد

الگوی اعتقاد به سلامت ( زیرمجموعه HBM) :

به منظور پیش بینی رفتار های سالم و پیشگیری کننده و پاسخ به معالجات در بیمارانی که واقعا و به طور مزمن بیمار بودند ، اراعه شد.

ارزیابی این الگو :

موفق به پیش بینی برخی از عواقب و ارتباط قوی رفتار سالم با آسیب پذیری پایین

نادیده گرفتن عوامل محیطی و اجتماعی

انسان بعد از دیدن علاعم و نشانه ها منطقی عمل میکند و به پزشک مراجعه میکند

کشف عوامل پیشبینی کننده قوی تری برای تغییر در الگوی جدید ، مثلا پیامد مورد انتظار

اراعه الگوی کاری مفیدی که مبنای الگو های پیشرفته تر و تحقیقات با ارزش تری درمورد تغییر رفتار شده است

متغیر های دموگرافیک (سن ، جنس و...) :

A) نشانه های نسبت به عمل

B) آسیب پذیری

C) شدت

D) فواید

E) هزینه ها

( نشانه های ادراک شده در سالمندان سریع تر بروز میکنند )

( مراجعه زنان به مراکز درمانی بیشتر از مردان است )

فلسفه ارتقای سلامت :

ارتقای سلامت : آموزش فرد برای دستیابی به زندگی سالم

A) پیشرفت فردی یا جمعی برای رسیدن به سلامتی( داشتن برنامه عادتی بهداشتی سالم مثل خواب با کیفیت و سالم)

B) نه فقط دارو

C) دید روانشناسی سلامت ( مداخلاتی که به فرد کمک میکند یک رفتار سالم را انتخاب کند )

D) دید سیاستگذاران ( تمرکز بر برنامه های تندرستی با درنظر گرفتن منابع )

مزایای این روش :

1- کاهش نرخ مرگ و میر

2- افزایش امید به زندگی

3- کاهش هزینه ها

سوالات کیس محور :

کیس 1 :

مریم ۲۸ ساله است. او طی سه ماه گذشته خستگی، سردردهای مکرر و افت کارایی را تجربه می‌کند. آزمایش‌ها مشخص کرده‌اند که مشکل جسمانی خاصی وجود ندارد. پزشک او را به روان‌شناس سلامت ارجاع داده است. مریم می‌گوید: «فکر می‌کنم کار و استرسم باعث شده بدنم دیگه جواب ندهد.»

سوال 1 :

براساس مدل زیستی–روانی–اجتماعی توضیح دهید چه عوامل ممکن است در علائم مریم نقش داشته باشند؟

پاسخ :

عوامل زیستی: کم‌خوابی، تنش عضلانی مزمن، تغییرات فیزیولوژیکی ناشی از استرس (مانند افزایش کورتیزول).

عوامل روان‌شناختی: نگرانی مزمن درباره عملکرد، سبک مقابله‌ای غیر مؤثر، افکار منفی درباره توانایی‌های شخصی.

عوامل اجتماعی: فشار شغلی، نبود حمایت اجتماعی کافی، تعارض نقش‌ها.

کیس 2 :

حسین ۴۵ ساله، کارمند بانک، به دلیل داشتن سابقه خانوادگی بیماری قلبی، نسبت به سلامت خود دائم نگران است. با این حال، رژیم غذایی نامناسب دارد، ورزش نمی‌کند و می‌گوید: «کاری نمی‌شود کرد؛ ژن‌هایم همین است.»

سوال 2 :

نگرش حسین درباره سلامتش را از دیدگاه روان‌شناسی سلامت تحلیل کنید و مشخص کنید چرا این نگرش ممکن است رفتارهای سالم او را کاهش دهد.

پاسخ :

حسین باور کنترل پایین دارد: فکر می‌کند سلامت کاملاً وابسته به وراثت است.

این باور موجب درماندگی آموخته‌شده و کاهش انگیزه برای رفتارهای سالم می‌شود.

از دیدگاه روان‌شناسی سلامت، چنین اسنادی (فقط زیستی) باعث می‌شود عوامل روانی و رفتاری نادیده گرفته شده و احتمال خطر بیماری قلبی افزایش یابد.

کیس 3 :

نگین ۳۵ ساله به دلیل استرس شغلی شدید دچار مشکلات گوارشی شده است. پزشک پس از معاینه می‌گوید مشکل او «روان‌تنی» است و او نیاز به آموزش مدیریت استرس دارد.

سوال 3 :

با توجه به مبانی روان‌شناسی سلامت، رابطه بین استرس و بیماری‌های بدنی را برای نگین توضیح دهید.

پاسخ :

استرس مزمن باعث فعال ماندن مداوم محور HPA و افزایش هورمون‌های استرس می‌شود.

این تغییرات عملکرد دستگاه گوارش را مختل می‌کنند (مانند افزایش اسید معده و کاهش حرکات روده).

این فرایند نشان می‌دهد که روان‌شناسی سلامت چگونه تأکید می‌کند فرایندهای روانی می‌توانند به علائم جسمانی واقعی منجر شوند.

بنابراین علائم نگین نتیجه تعامل پاسخ استرسی با سیستم جسمی است.

کیس 4 :

کامران ۲۲ ساله سیگار می‌کشد و معتقد است: «همه جوان‌ها می‌کشند. برای من اتفاقی نمی‌افتد؛ سرطان مال آدم‌های سن‌بالاست.» او از خطرات سیگار آگاه است اما آن را جدی نمی‌گیرد.

سوال 4 :

براساس مدل باورهای سلامتی (HBM) تحلیل کنید چرا کامران برای ترک سیگار اقدام نمی‌کند.

پاسخ :

1- صحبت با بیمار درباره نشانه های ادراک شده : تنگی نفس به خاطر بیماری

2- گفتگو درباره آسیب پذیری ادراک شده : اگر به سیگار کشیدن ادامه دهد سرطان میگیرد

3- شدت ادراک شده : سرطان موجب مرگ میشود

4-فواید ادراک شده : اگر ترک گند نیاز به کپسول اکسیژن ندارد

5- هزینه های ادراک شده : نیازی به بستری شدن و هزینه های درمان ندارد

کیس 5 :

سارا ۳۰ ساله پس از اطلاع از نتایج آزمایش که نشان می‌دهد قند خونش در مرز دیابت است، انگیزه زیادی برای تغییر سبک زندگی پیدا کرده و می‌گوید: «اگر الان شروع کنم، می‌توانم از دیابت جلوگیری کنم.»

سوال 5 :

با توجه به رویکرد روان‌شناسی سلامت، دو عامل روان‌شناختی مؤثر در انگیزه سارا برای تغییر رفتار را توضیح دهید.

پاسخ :

1- احساس کنترل درونی: باور دارد رفتار خودش بر نتیجه تأثیر مستقیم دارد (کنشگری سلامت)

2- کارآمدی شخصی بالا: فکر می‌کند توانایی شروع و ادامه رفتارهای سالم (ورزش، رژیم) را دارد.

کیس 5 :

سارا ۳۰ ساله پس از اطلاع از نتایج آزمایش که نشان می‌دهد قند خونش در مرز دیابت است، انگیزه زیادی برای تغییر سبک زندگی پیدا کرده و می‌گوید: «اگر الان شروع کنم، می‌توانم از دیابت جلوگیری کنم.»

سوال 5 :

با توجه به رویکرد روان‌شناسی سلامت، دو عامل روان‌شناختی مؤثر در انگیزه سارا برای تغییر رفتار را توضیح دهید.

پاسخ :

1- احساس کنترل درونی: باور دارد رفتار خودش بر نتیجه تأثیر مستقیم دارد (کنشگری سلامت)

2- کارآمدی شخصی بالا: فکر می‌کند توانایی شروع و ادامه رفتارهای سالم (ورزش، رژیم) را دارد.

3- شدت ادراک شده : سرطان موجب مرگ میشود

4-فواید ادراک شده : اگر ترک گند نیاز به کپسول اکسیژن ندارد

5- هزینه های ادراک شده : نیازی به بستری شدن و هزینه های درمان ندارد

برو بالا
درباره peroda

توجه: این متن از پیشخوان>کاربران> ویرایش کاربری>زندگی نامه تغییر پیدا می کند. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ، و با استفاده از طراحان گرافیک است، چاپگرها و متون بلکه روزنامه و مجله در ستون و سطرآنچنان که لازم است، و برای شرایط فعلی تکنولوژی مورد نیاز، و کاربردهای متنوع با هدف بهبود ابزارهای کاربردی می باشد.

پست های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید