بافت شناسی( فصل2 : بافت پوششی)

12 آذر 1404
ارسال شده توسط
بافت شناسی، دروس علوم پایه

فصل2 : انواع بافت پوششی(Epithelium) و زواعد آن

انواع سلول های پوششی :

1- استوانه ای ( هسته ای کشیده )

2- سنگ فرشی

3- مکعبی ( هسته ای گرد و مرکزی )

عملکرد بافت پوششی :

1- محافظت : پوست از نور خورشید ، باکتری ها و آسیب های فیزیکی محافظت میکند

2- جذب : جذب مواد مغذی به خون توسط پوشش روده کوچک

3- تصفیه : پوشش لوله های کلیه مواد زاعد را از پلاسمای خون فیلتر میکند

4- ترشح : غدد مختلف عرق ، چربی ، آنزیم های گوارشی و مخاط تولید میکند

5- انتقال : چشم ، اندوتلیوم در عروق

6- دریافت حسی : درد برای جلوگیری ار آسیب ، جوانه های چشایی ، بویایی و ...

7- انقباض

ویژگی های بافت پوششی (اپیتلیال) :

1- تشکیل صفحات پیوسته ( مانند کاشی )

2- سطح رأسی : تمام سلول های اپیتلیال دارای یک سطح بالایی هستند که با یک فضای باز که به عنوان لومن شناخته میشود هم مرز است.

3- غشای پایه : قسمت زیرین تمام سلول های اپیتلیال که آنها را به بافت همبند متصل میکند.

4- فاقد رگ های خونی : توسط بافت همبند تغذیه میشود.

5- به سرعت بازسازی و ترمیم میشود

غشای پایه همیشه در مرز سلول های اپیتلیال و بافت همبند قرار دارد.

رشته های عصبی معمولا به بافت پوششی نفوذ میکنند اما مویرگ های خونی کوچک معمولاً هرگز وارد اپیتلیوم نمی شوند.

انواع بافت پوششی :

1- ساده ( فقط یک لایه سلول دارد) :

الف) مکعبی ساده : توبول های کلیه ، تخمدان ، تیروعید ، برونشیول (نایژک ها)

ب) استوانه ای ساده : معده ، روده ، کیسه صفرا ، رحم و لوله ی رحم

ج) سنگ فرشی ساده : اندوتلیوم( پوشش داخلی عروق ) ، مزوتلیوم ( سطح داخلی حفره های بدن ) ، سطح داخلی کیسه های هوایی

سطح داخلی کپسول بومن کلیه :

2- مُطَبَق ( چند لایه ) :

الف) سنگ فرشی مطبق شاخی : پوست ، قسمت دهانی لثه و کام سخت

ب) سنگ فرشی مطبق غیر شاخی : مری ، واژن ، قسمت دندانی لثه و چین صوتی حقیقی حنجره

ج) استوانه ای مطبق : ملتحمه ، مجاری غدد شیری ، بخشی از مجرای ادرار مردان ، بخش هایی از حلق ( گلو )

د) مکعبی مطبق : غدد مترشحه مجاری روده ی بزرگ ، مجاری ترشحی بزرگ غدد بزاقی و عرق

ه) مطبق کاذب :

کاذب یعنی تمامی سلول ها به طریقی به غشای پایه متصل باشند. ( مجاری تنفسی مژک دار ، سینوس ها ، لوله شنوایی)

3- ترانزیشنال ( متغیر ) یا اوروتلیوم :

در سیستم ادراری مثل کالیس های کلیوی ، حالب(همون لوله های میزنای) ، مثانه ، قسمتی از پیشابراه(همون لوله میزراه)

کلاً توی دم و دستگاه ادراری دیده میشه.

سلول ها به صورت استوانه ای یا مکعب هستند و امکان کشش دارند و تغییر اندازه پیدا میکنند. در استراحت تعداد لایه ها 4 تا 5 لایه ولی در کشش تعداد لایه ها کمتر و 2 تا 3 لایه میشود.

سلول های لایه خارجی ، سلول های مکعبی بزرگی هستند که میتوانند یک هسته ای یا دو هسته ای باشند. این سلول ها ، سلول های گنبدی نام دارند و باعث محافظت سلول های زیرین خود از اثرات سمی ادرار هایپرتونیک میشوند.

محل نمونه ای

نقش اصلی

اندازه

قابلیت حرکت

ترکیب اسکلت سلولی

ساختار

اسپرم

حرکت سلول

بلند

دارد

میکروتوبول ( 2+9)

تاژک

سلول های نای

حرکت مواد

کوتاه

دارد

میکروتوبول ( 2+9)

مژک

اپیدیدیم ، گوش داخلی

جذب/حس مکانیکی

بلند

ندارد

میکروفیلامان اکتین

استروسیلیا

روده باریک

جذب

بزرگ

ندارد

بافت همبند + اپی تلیوم

ویلی

سلول های پوششی روده

افزایش سطح جذب

بسیار کوچک

ندارد

میکروفیلامان اکتین

میکروویلی

میکروویلی :

استروسیلیا :

میکروتوبول :

آکسونم : از 9 دسته دوتایی میکروتوبول در اطراف و یک زوج در مرکز ساخته شده.

هر دسته ی دوتایی توسط پروتعین نکسین به دسته ی مجاور متصل میشود.

به زیرواحد های میکروتوبولی سیلیا(مژک) ، پروتعینی به نام داینعین (Dynein) متصل است که با مصرف ATP موجب حرکت مژک میشود.

اختلال در پروتعین داینعین باعث میشود مژک توانایی حرکت را از دست بدهد که به آن سندرم مژه ی بی حرکت میگویند.

میکروویلی ها به حاشیه مخطط و حاشیه مسواکی معروف هستند.

مرور سریع

انواع بافت پوششی

مثال

ساده

مکعبی

استوانه ای

سنگ فرشی

توبول های کلیوی ، تخمدان ، تیروعید ، برونشیول(نایژک ها )

معده ، روده ، کیسه صفرا ، رحم ، لوله ها رحم ، مجرای جمع کننده ادرار

اندوتلیوم ( پوشش داخلی عروق) ، مزوتلیوم ( انواع صفاق ها) ، سطح داخلی حبابک ها

مطبق

سنگ فرشی شاخی

سنگ فرشی غیرشاخی

استوانه ای

مکعبی

کاذب

ترانزیشنال ( متغیر )

پوست ، لثه دهانی ، کام سخت

مری ، واژن ، لثه دندانی ، چین صوتی حقیقی حنجره

مجاری غدد شیری

غدد مترشحه ی مجاری روده ی بزرگ ، مجاری ترشحی بزرگ غدد بزاقی و عرق

مجاری تنفسی مژه دار ، لوله شنوایی ، سینوس ها

حالب ، مثانه ، قسمتی از پیشابراه (دم و دستگاه ادراری)

چسبندگی ها و اتصالات

سلول های اپی تلیال توسط چهار نوع اتصال که به ترتیب از رأس به قاعده در زیر آورده شده اند به هم وصل میشوند :

1- اتصال محکم ( tight junction) :

A) رأسی ترین اتصالات میباشند

B) برآمدگی های متعدد اتصال محکم از جریان غیرفعال مواد بین سلول ها جلوگیری میکنند اما خیلی قوی نیستند.

C) در محل آنها ، غشای دو سلول مجاور توسط پروتعین های اینتگرال(خلال غشایی) به نام

کلودین و اکلودین کاملاً بهم بسته شده اند و هیچ فاصله ای وجود ندارد.

2- کمربند چسبندگی ( Intermediated junction) :

A) بلافاصله در زیر اتصال محکم قرار گرفته و همانند آن دورتادور سلول را میگیرد.

B) برای تثبیت و تقویت نوار های انسدادی دایره ای و کمک به نگه داشتن سلول ها در کنار هم عمل میکنند.

C) گلیکوپروتعین های خلال غشایی

کادهرین نقش اصلی را در این اتصال دارند. تخریب این اتصال موجب متاستاز تومور ها میشود.

D) نوع خاصی از اتصال کمربند چسبندگی در سلول های عضله ی قلبی دیده میشود که به آن

فاسیای چسبنده میگویند.

3- دسموزوم یا لکه ی چسبندگی ( Desmosome) :

A) به صورت جوش خوردگی های نقطه ای هستند که در قسمت های مختلف سطوح جانبی بین دو سلول دیده میشوند

B) برخلاف اتصال محکم و کمربند چسبندگی ، تشکیل کمربند نمیدهند

C) در این اتصال ، پروتعین های سطح داخلی غشا به نام

پلاکوگلوبین و دسموپلاکین تشکیل پلاک ها یا دیسک هایی میدهند

D) توسط پروتعین های اینتگرال به نام

دسموژلین و دسموکولین ، که دسته ای از کادهرین ها هستند ، به همین ساختار در سلول مجاور متصل میشود

4- نیمه دسموزوم ( Hemidesmosomes) :

A) در محل اتصال سلول های اپی تلیال به تیغه ی پایه ی زیرین قرار دارد

B) سلول های اپی تلیال را به پایه زیرین متصل میکنند

C) پلاک های آن از جنس پروتعین های خلال غشایی

اینتگرین (برخلاف دسموزوم ها که دارای کادهرین بودند) است

D) اینتگرین گیرنده ی مولکول های خارج سلولی

لامینین و کلاژن نوع IV است

5- اتصالات منفذ دار (Gap junction) :

A) این اتصالات علاوه بر سلول های پوششی در سایر بافت ها مشاده میشوند

B) به جای چسبیدن یا انسداد ، ارتباط سیتوپلاسمی و سلول را فراهم میکنند

C) در این اتصالات شش پروتعین اینتگرال به نام

کانکسین کنار هم قرار میگیرند و ساختاری به نام

کانکسون را میسازند که کانالی در مرکز ان وجود دارد

قاعده ی بافت پوششی و روش های ترشحی غدد :

در قاعده ی بافت پوششی ، غشای پایه وجود دارد که خود از دو جز تشکیل شده است :

1- تیغه ی پایه (Basal lamina) :

A) سلول های پوششی ماتریکس(ماده بین سلولی) کمی ترشح میکنند که در زیر سطح قاعده ای آنها به شکل صفحه نازکی قرار گرفته که به این صفحه تیغه ی پایه میگویند.

2- تیغه ی رتیکولر :

A) بافت همبند در زیر تیغه ی پایه ، تیغه ی رتیکولر را میسازد که این دو باهم غشای پایه را میسازند.

غدد :

سلول های پوششی که به طور عمده تولید و ترشح ماکرومولکول های متعدد را انجام میدهند ،ممکن است ارگان های تخصص یافته ای را تشکیل دهند که غده نامیده میشوند.

1- غدد درون ریز :

A) بدون مجرا ، ترشحات را به رگ های خونی آزاد میکنند

B) اغلب هورمون ها

C) غدد تیروعید ، فوق کلیوی و هیپوفیز

2- غدد برون ریز :

A) حاوی مجراهایی هستند که روی سطح اپی تلیال تخلیه میشوند

B) عرق ، غدد چربی ، غدد بزاقی ، غدد پستانی

نوع غدد برون ریز :

1- ساده : مجرای منفرد و بدون شاخه

2- مرکب : شاخه دار

شکل غدد برون ریز :

1- لوله ای : به شکل لوله

2- آلوعولی : به شکل کیسه

3- لوله ای - آلوعولی : غده هم لوله و هم کیسه دارد

سلول های گابلت : نوعی سلول ترشحی هستند که در بافت پوششی استوانه ای قرار دارند و وظیفه اصلی آنها تولید و ترشح موکوس است.

غدد برون ریز با توجه به نحوه ی ترشح در سه دسته قرار میگیرند :

1- غدد مروکرین :

A) فقط از طریق اگزوسیتوز و بدون تغییر در غده آزاد میشود

B) غدد عرق معمولی و غدد بزاقی

2- غدد آپوکرین :

A) شامل از بین رفتن سیتوپلاسم رأسی محصور در غشا است

B) غدد پستانی و غدد عرق ویژه

3- غدد هولوکرین :

A) غده پاره میشود و ترشحات و سلول های مرده را آزاد میکند

B) غدد سباسه ( غدد چربی روی صورت)

SG = گرانول های ترشحی ( پر از آنزیم های ترشحی)

R = شبکه آندوپلاسمی زبر

G = دستگاه گلژی

L = لومن ( جایی که ترشحات وارد مجرا میشوند)

D = داکت ( مسیری شبیه لوله که ترشحات غدد را جمع آوری و هدایت میکند)

سروزی و مخاطی :

سرورزی :

A) معمولاً آبکی با مقدار زیادی آنزیم

B) روانکاری

مخاطی :

A) سیستم گوارش و تنفس

B) محافظت

چرا این تصویر مخاطی است؟ 1- سیتوپلاسم سلول ها بسیار روشن و کف آلود است 2- هسته ها تیره و فشرده شده و در حاشیه قرار دارند 3- شکل آسین ها نسبتاً بزرگتر و روشن تر است

تیغه های خارجی ، ترکیبی مشابه تیغه ی پایه دارند و به صورت دوایری پیرامون سلول های عضلانی ، اعصاب و ذخیره کننده چربی(آدیپوسیت) قرار میگیرند.

جمع بندی بافت اپی تلیال

سلولهای گنبدی (umbrella cell )در اپی تلیوم ترانزیشنال (متغیر) دیده میشوند که این اپی تلیوم (اوروتلیوم) حالب و مثانه را میپوشاند

مژک و تاژک ساختار آکسونمی دارند.

اپی تلیوم چینهای صوتی (حقیقی) در حنجره، یک سوم تحتانی مجرای مقعدی، اگزو سرویکس، واژن، لثه، کام سخت و لوزه کامی از نوع سنگ فرشی مطبق است.

استرعوسیلیا ساختار اکتینی مشابه میکرو ویلی دارد.

اختلال در عملکرد dynein منجر به سندرم مژه ی بی حرکت میشود. (سندرم کار تاژنه)

اپی تلیوم تنفسی از نوع مطبق کاذب میباشد.

به میکرو ویلی های راسی سلولهای جذبی حاشیه ی مسواکی یا مخطط گویند.

اپی تلیوم کام سخت از نوع سنگ فرشی مطبق شاخی شده است.

از بین رفتن میکروویلی منجر به بیماری سلیاک میشود.

دسموزوم نقش مهمی در حفظ سلول در برابر فشار دارد و دارای فیلامان های حدواسط سیتوکراتین( تونوفیلامنت) و پلاکوگلوبین است.

اتصال سوراخ دار حاوی کانکسون و کانکسین است.

اتصال محکم (Zonula occludes) موجب تفاوت گیرنده های سطحی و قاعده ای می شود و راسی ترین اتصال بین سلولهای اپیتلیال است.

اتصال محکم حاوی کلاودین و اکلودین است و دو سلول به وسیله کلاودین به هم میچسبند.

اتصالات محکم و نیمه دسموزوم با اینتگرین ها و اتصال کمربندی با رشته های اکتین در ارتباط است.

همی دسموزوم در ،قاعده موجب چسبیدن سلول به غشا پایه میگردد

کادهرین در اتصال کمربند چسبندگی (Zonula adherens) وجود دارد.

اتصال نواری (کمربندی) چسبنده با شبکه انتهایی زیر غشای راسی سلول در ارتباط است.

یون کلسیم برای اتصال مولکول کادهرین ضروری است این مولکول در اتصال کمربند چسبندگی موجود است.

اتصال محکم (tight) junction) در تشکیل سد میان خون و بافت و انسداد راه بین سلولی دخیل است.

اتصال سوراخ دار توانایی ارتباط سیتوپلاسمی را ایجاد میکند و در قلب موجود است.

ترشح غدد سباسه (چربی) تخمدان و بیضه از نوع هولوکرین است که مبتنی بر انباشت مواد و ریزش کل سلول میباشد

ترشح غدد پستان هم آپوکرین(برای چربی) هم مروکرین (برای پروتعین) است.

تیغه ی پایه شامل لایه شفاف از جنس لامینین (در بالا به اینتگرین و در پایین توسط انتاکتین به کلاژن متصل میشود) پرلکان و نیدوژن و لایه ی متراکم از جنس کلاژن نوع IV می باشد.

برو بالا
[ays_quiz id='2']
درباره peroda

توجه: این متن از پیشخوان>کاربران> ویرایش کاربری>زندگی نامه تغییر پیدا می کند. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ، و با استفاده از طراحان گرافیک است، چاپگرها و متون بلکه روزنامه و مجله در ستون و سطرآنچنان که لازم است، و برای شرایط فعلی تکنولوژی مورد نیاز، و کاربردهای متنوع با هدف بهبود ابزارهای کاربردی می باشد.

پست های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید